Współpraca sektora bankowego z ubezpieczycielami polegająca na sprzedaży polis klientom banków nosi nazwę bancassurance. Dzięki współdziałaniu z krajowymi bankami zakłady ubezpieczeń przez pierwsze sześć miesięcy 2019 r. pozyskały składki o łącznej wartości 3,55 mld zł (Dział I - 2,51 mld zł, Dział II - 1,04 mld zł). Warto dodać, że krajowe banki w 2018 r. sprzedały polisy o wartości składki wynoszącej 22,2% całego Działu I (ubezpieczenia na życie) oraz 3,2% Działu II (pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe).
Stosunkowo duża skala sprzedaży ubezpieczeń za pośrednictwem banków sprzyja niestety różnym nadużyciom. Informacje o takich nieprawidłowościach regularnie docierają do Rzecznika Finansowego. Wspomniana instytucja niedawno opublikowała obszerny raport dotyczący nadużyć na rynku finansowym oraz metod ochrony konsumenta.
W tym opracowaniu poruszono również temat związany z ubezpieczeniami kredytów. Warto dowiedzieć się, jakie nieuczciwe praktyki dotyczące kredytowych polis zauważyli specjaliści przygotowujący raport Rzecznika Finansowego.
Spis treści:
Ubezpieczenie kredytu - co to jest?
Zanim przejdziemy do omówienia nieuczciwych praktyk banków oraz ubezpieczycieli, warto wyjaśnić, czym właściwie jest ubezpieczenie kredytu. Pod tą nazwą może bowiem kryć się wiele typów ubezpieczeń.
Mówiąc ogólnie, ubezpieczenie kredytu ma na celu zabezpieczyć spłatę kredytu w razie wystąpienia zdarzeń losowych uniemożliwiających spłatę zobowiązania w terminie.
Do najczęstszych ubezpieczeń kredytu należą:
Ubezpieczenie na życie
Ubezpieczenie na życie stanowi ochronę dla rodziny kredytobiorcy. W przypadku śmierci osoby spłacającej kredyt to ubezpieczyciel, a nie rodzina, będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałego na ten dzień obciążenia. Kredytobiorca zyskuje więc komfort psychiczny, że swoim długiem nie obarcza bliskich.
Ubezpieczenie na życie jest proponowane jedynie osobom w określonym przedziale wiekowym. Warto zwrócić też uwagę na to, w jakim terminie od śmierci kredytobiorcy bank i ubezpieczyciel muszą otrzymać informację o zgonie. Niedotrzymanie tego terminu może skutkować problemami ze spłatą kredytu przez ubezpieczyciela.
Ubezpieczenie na wypadek utraty pracy
W przypadku tej polisy ubezpieczyciel podejmie się zazwyczaj spłaty kilku kolejnych rat kredytu w razie utraty pracy przez kredytobiorcę. Oczywiście, ubezpieczenie działa tylko wtedy, kiedy osoba biorąca kredyt utraci pracę nie ze swojej winy.
Szczegółowe warunki takiego ubezpieczenia bywają bardzo różne, więc zawsze dopytaj się o konkretny zakres ochrony. Zwróć na przykład uwagę, po ilu dniach od wzięcia kredytu rozpocznie się odpowiedzialność ubezpieczyciela.
Ubezpieczenie na wypadek poważnej choroby
Ubezpieczenie na wypadek poważnej choroby jest często proponowane w pakiecie z ubezpieczeniem na życie. W zależności od konkretnej oferty polisa może zapewniać częściową lub całkowitą spłatę pozostałego kredytu w momencie zdiagnozowania choroby. Tego typu ubezpieczenie jest dostępne jedynie dla określonej grupy wiekowej.
Decydując się na taką polisę, sprawdź zawsze dokładną listę chorób podlegających ochronie ubezpieczeniowej oraz okres karencji.
Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW)
To kolejne ubezpieczenie występujące często w pakiecie z polisą na życie. Zapewni ono spłatę części kredytu, jeśli kredytobiorca ulegnie nieszczęśliwemu wypadkowi.
Ubezpieczenie pomostowe
Ubezpieczenie pomostowe to dodatkowe zabezpieczenie kredytu hipotecznego dla banku w okresie, kiedy nie nastąpił prawomocny wpis hipoteki do księgi wieczystej. Ubezpieczenie jest obowiązkowe i płaci się je do momentu wpisu hipoteki do księgi wieczystej, co w zależności od sądu trwa od 3 miesięcy do nawet roku czasu. Bank w ten sposób ubezpiecza kredyt w towarzystwie ubezpieczeniowym, kosztami obarczając klienta. Koszty te wynoszą zwykle około 0,07% miesięcznie od całej kwoty kredytu. W sytuacji, gdy kredyt nie jest spłacany przez kredytobiorcę, towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaca odszkodowanie dla banku, a więc spłaca ten kredyt za niego. Ale uwaga! Towarzystwo ubezpieczeniowe i tak ma prawo do dochodzenia swojej należności od klienta.
Warto także zauważyć, że pracownicy banku często zachęcają do skorzystania nie tyle z pojedynczego ubezpieczenia, lecz z dobranego indywidualnie pakietu np. ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia na wypadek utraty pracy.
Nadużycia pojawiały się już na etapie podpisywania umów ubezpieczenia kredytu
W swoim niedawno opublikowanym raporcie Rzecznik Finansowy zbiorczo przedstawił główne nadużycia banków i ubezpieczycieli związane z ubezpieczeniami kredytów. Warto dodać, że analiza RF opiera się na zgłoszeniach konsumentów z lat 2013 - 2018.
Po przeanalizowaniu takich skarg okazało się, że praktyki naruszające interesy konsumenta można podzielić na cztery główne grupy. Do pierwszej kategorii należą nadużycia widoczne na etapie zawierania umowy kredytowej. Konkretniej mówiąc, chodzi o:
- traktowanie ubezpieczenia jako obowiązkowego elementu kredytu i brak możliwości wyboru innego zabezpieczenia spłaty (np. poręczenia),
- uzależnianie kosztów kredytu od zakupu konkretnego ubezpieczenia w określonym wariancie (oferowanego przez firmę ubezpieczeniową współpracującą z bankiem).
Andrzej Prajsnar, ekspert porównywarki ubezpieczeniowej Ubea.pl, zwraca uwagę, że bardziej zróżnicowane były nadużycia związane z podpisywaniem umowy ubezpieczenia kredytowego. Rzecznik Finansowy w tym kontekście wymienia następujące „grzechy” banków oraz ubezpieczycieli:
- niezapewnienie konsumentowi odpowiednich informacji o cenie i zakresie ubezpieczenia (szczególnie o wyłączeniach ochrony),
- brak ankiety medycznej i pytań o stan zdrowia kredytobiorcy,
- niezapewnienie kredytobiorcy bezpośredniego kontaktu z przedstawicielem towarzystwa ubezpieczeniowego,
- odgórne obejmowanie kredytobiorców ubezpieczeniem z możliwością późniejszej rezygnacji (mechanizm opt-out).
Wydaje się, że brak zainteresowania konsumentów kwestią zakresu ochrony ubezpieczeniowej oraz jej wyłączeń mógł ułatwiać bankom sprzedaż polis bez właściwego informowania kredytobiorców.
Oczywiście na bankach i ubezpieczycielach jako profesjonalnych instytucjach ciąży większa odpowiedzialność za opisywaną sytuację - dodaje Andrzej Prajsnar, ekspert porównywarki ubezpieczeniowej Ubea.pl.
Sprawdź, jakie ubezpieczenie mieszkania jest wymagane w przypadku kredytu hipotecznego
Opóźnione wypłaty odszkodowań również stanowiły problem
Paweł Kuczyński, prezes porównywarki Ubea.pl, podkreśla, że według Rzecznika Finansowego stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły też okresu trwania ubezpieczenia. Mowa o następujących praktykach banków i ubezpieczycieli:
- nieinformowaniu klienta przez bank o wygaśnięciu ochrony ubezpieczeniowej i zaległych składkach,
- automatycznym przedłużaniu ochrony ubezpieczeniowej na kolejny okres,
- jednostronnej zmianie ceny lub warunków ubezpieczenia kredytowego,
- uniemożliwieniu klientowi zmiany ubezpieczenia (umowa kredytowa wygasała wraz z umową polisy).
Wydaje się, że największe znaczenie mają jednak nieprawidłowe praktyki związane z wypłatą odszkodowania. Wedle ustaleń Rzecznika Finansowego do tej kategorii naruszeń interesów konsumenta zaliczały się następujące działania:
- przekroczenie ustawowego terminu na wypłatę odszkodowania lub zadośćuczynienia,
- nieuzasadniona odmowa wypłaty świadczenia (odszkodowania lub zadośćuczynienia),
- odmowa albo uniemożliwienie przez bank skierowania sprawy do sądu,
- odmowa skierowania przez bank reklamacji do towarzystwa ubezpieczeniowego lub uniemożliwienie klientowi dokonania takiej reklamacji,
- wzywanie rodziny zmarłego kredytobiorcy do spłaty długu jeszcze przed przeprowadzeniem postępowania spadkowego.
Warto dodać, że wszystkie wymienione powyżej nadużycia w pewnym stopniu dotyczyły zarówno polis indywidualnych, jak i ubezpieczeń grupowych.
Szczególnie problematyczna była sytuacja posiadaczy polis grupowych, ponieważ bank będący stroną umowy z zakładem ubezpieczeń mógł np. utrudniać skierowanie reklamacji do ubezpieczyciela - podkreśla Andrzej Prajsnar, ekspert porównywarki ubezpieczeniowej Ubea.pl.
Poznaj zalety i wady bancassurance
Rekomendacja U znacznie poprawiła sytuację kredytobiorców
Ważny wydaje się fakt, że analizowane przez Rzecznika Finansowego skargi kredytobiorców pochodzą również z okresu przed wprowadzeniem Rekomendacji U. Ten pakiet zaleceń przygotowany przez Komisję Nadzoru Finansowego miał uregulować rynek bancassurance.
Jego wprowadzenie w pierwszym kwartale 2015 r. faktycznie ograniczyło niektóre nadużycia związane ze sprzedażą ubezpieczeń kredytowych. Kluczowe znaczenie miała zasada mówiąca, że: „bank będący ubezpieczającym może otrzymywać od klienta wyłącznie zwrot kosztów związanych z zawarciem i obsługą umowy ubezpieczenia”.
Wspomniana reguła sprawiła, że ubezpieczenia grupowe (powiązane np. z kredytami) przestały generować zysk dla banków.
W związku z powyższym bardziej popularne stały się indywidualne polisy kredytowe, które lepiej zabezpieczają interesy klienta - podsumowuje Paweł Kuczyński, prezes porównywarki ubezpieczeniowej Ubea.pl.
Czy warto kupować ubezpieczenie kredytu?
Patrząc na listę nadużyć i uchybień banków oraz ubezpieczycieli, niektóre osoby mogą się zacząć zastanawiać, czy warto w ogóle kupować ubezpieczenie kredytu. Odpowiedź jest jednak jasna. Na pewno warto, jeśli decydujesz się na duży, wieloletni kredyt. Nikt nie jest w stanie przewidzieć, jak będzie wyglądać jego sytuacja za pięć czy dziesięć lat. Lepiej więc zabezpieczyć siebie oraz swoją rodzinę, aby w razie choroby czy nieszczęśliwego wypadku nie musieć się dodatkowo martwić gigantycznym kredytem do spłacenia.
Nie zgadzaj się jednak bez zastanowienia na każdy pakiet ubezpieczeniowy proponowany do kredytu. Poznaj szczegóły polisy, zakres ochrony oraz wyłączenia odpowiedzialności. Pomyśl, jakie zabezpieczenie jest Ci potrzebne. Sprawdź także, czy potencjalne korzyści przewyższają koszty ochrony. Pamiętaj, że im wyższa suma spłacanego kredytu, tym większe koszty ubezpieczenia. Nie podejmuj więc w banku pochopnych decyzji, których skutki będziesz odczuwać przez wiele lat. Przemyśl wszystko na spokojnie i potem wybierz odpowiednie ubezpieczenie kredytu.
