Wypadek ubezpieczeniowy to zdarzenie losowe objęte ochroną na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia. W razie wystąpienia takiego zdarzenia ubezpieczyciel zobowiązany jest wypłacić poszkodowanemu odszkodowanie lub spełnić inne świadczenie ustalone w umowie. Z tej perspektywy zakres ubezpieczenia to katalog wypadków ubezpieczeniowych.
Wypadek ubezpieczeniowy jest materializacją ryzyka ponoszonego przez ubezpieczyciela.
Według umowy ubezpieczeniowej wypadek ubezpieczeniowy to zdarzenie:
- przyszłe,
- niepewne,
- prawne.
Wypadek ubezpieczeniowy jest często zdarzeniem negatywnym (kradzież samochodu, powódź, ciężka choroba), ale może być też pozytywnym zdarzeniem wiążącym się jednak ze zwiększeniem potrzeb majątkowych (np. ciąża, urodzenie dziecka).
Niekiedy wypadek ubezpieczeniowy jest efektem zamierzonego działania człowieka lub osoby prawnej. Tak jest na przykład, jeśli ubezpieczysz dom od aktów wandalizmu. Ubezpieczyciel odmówi jednak wypłaty odszkodowania, jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie przez samego ubezpieczającego / ubezpieczonego lub osobę mieszkającą w tym samym gospodarstwie domowym.
Podstawową funkcją każdej polisy jest ochrona przed finansowymi konsekwencjami wypadku ubezpieczeniowego. Ubezpieczenie nie zagwarantuje, że nie złamiesz nogi, wędrując po Alpach. Dzięki polisie nie będziesz jednak musiał sam pokrywać kosztów akcji ratunkowej, transportu śmigłowcem do szpitala i późniejszego leczenia.
W przypadku ubezpieczenia obowiązkowego (np. OC właściciela pojazdu mechanicznego) warunki polisy wynikają z aktów prawnych. Minimalny katalog wypadków jest więc określony odgórnie. Ubezpieczyciel może jedynie rozszerzyć ten katalog, dodając do zakresu wypadki ubezpieczeniowe, które nie są wymagane przez prawo.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku ubezpieczenia dobrowolnego. Każdy ubezpieczyciel określa samodzielnie warunki takiej polisy, w tym katalog wypadków. Oczywiście autocasco czy ubezpieczenie mieszkania proponowane przez poszczególne firmy będzie dość podobne, ale diabeł tkwi w szczegółach. Dla przykładu w jednej firmie powódź będzie zawarta w podstawowej ochronie, w innej trzeba będzie dodatkowo zapłacić, by uwzględnić to zdarzenie w katalogu wypadków ubezpieczeniowych objętych ochroną.
Po wystąpieniu wypadku ubezpieczeniowego zachodzi tak zwana ekspektatywa, czyli sytuacja, w której zostały już częściowo spełnione jakieś wymogi prawne dotyczące powstania wierzytelności. Ekspektatywa przeradza się w wierzytelność, czyli uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia. Wierzytelność składa się z jednego lub wielu roszczeń. Wierzytelność to antonim długu: jeśli na X ciąży dług wobec Y, to Y ma wierzytelność w stosunku do X.