Życie na stałe za granicą, delegacja na rok do zagranicznej placówki, zatrudnienie na wakacje w innym kraju, praca tuż przy granicy i mieszkanie w Polsce – pracowanie za granicą niejedno ma imię. W każdej z tych sytuacji kwestia ubezpieczenia i prawa do korzystania ze świadczeń zdrowotnych wygląda nieco inaczej. Omówimy po kolei wszystkie najczęstsze przypadki.
Praca na stałe za granicą a leczenie w Polsce
Jeśli osoba pracująca na co dzień w Niemczech przyjeżdża do Polski odwiedzić rodzinę, musi przed wyjazdem wyrobić Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Na tej podstawie zostanie przyjęta bezpłatnie przez polską służbę zdrowia w razie nagłej choroby lup wypadku. Pamiętajmy jednak, że EKUZ pokryje jedynie niezbędne świadczenia medyczne. O tym, jakie usługi są konieczne, decyduje lekarz.
Pewnym jest jednak, że EKUZ nie pokryje kosztów zabiegu, o którym wiedziało się od dawna. Jeśli na co dzień pracuje się za granicą, a chce się poddać planowanemu leczeniu w Polsce, trzeba zgłosić się do kasy chorych kraju, w którym mieszkamy. Musi ona wystawić zgodę na formularzu E112 na odbycie zabiegu w Polsce. Ta zgoda jest jednocześnie zobowiązaniem kasy chorych do pokrycia kosztów kuracji.
Przeczytaj, czy warto kupić prywatne ubezpieczenie zdrowotne dla dziecka
Gdzie może się leczyć pracownik przygraniczny?
Od momentu rozpoczęcia pracy za granicą podlega się ustawodawstwu danego kraju w zakresie zabezpieczenia społecznego. Wszystkie składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne odprowadza się więc do systemu kraju, w którym pracujemy.
Powyższa zasada odnosi się również do pracowników przygranicznych, czyli takich osób, które mieszkają w Polsce, a pracują tuż za granicą, np. w Niemczech. Jeśli, ze względu choćby na wygodę, chce się w takiej sytuacji zapewnić sobie prawo do leczenia w Polsce, trzeba uzyskać od zakładu ubezpieczeń zdrowotnych kraju, w którym się pracuje, dokument przenośny S1 (dawniej E106).
Taki dokument rejestruje się następnie w oddziale wojewódzkim NFZ właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Na tej podstawie Narodowy Fundusz Zdrowia wystawi poświadczenie dające prawo do pełnego zakresu opieki medycznej w Polsce.
Gdzie jest ubezpieczony pracownik oddelegowany za granicę do pracy?
Jeżeli pracownik zostaje oddelegowany za granicę na okres do 2 lat, może pozostać ubezpieczony w Polsce. Należy jednak złożyć w zakładzie ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce wniosek o formularz S1 (dawniej E106).
Taki formularz składa się w zakładzie ubezpieczeń zdrowotnych w kraju, w którym się będzie pracować. Dzięki temu oddelegowany pracownik wraz z rodziną zyska prawo do opieki zdrowotnej podczas pobytu za granicą.
Zobacz, jak wybrać dobre prywatne ubezpieczenie zdrowotne i nie przepłacić
Gdzie może się leczyć osoba poszukująca pracy?
A jak to wygląda w przypadku osoby poszukującej pracy, która decyduje się na wyjazd do innego kraju Unii? Jeśli otrzymuje ona w Polsce zasiłek dla bezrobotnych, ma prawo wyrobić Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Umożliwi ona dostęp do niezbędnego leczenia w tym czasie, w którym otrzymuje się zasiłek dla bezrobotnych.
Jeżeli natomiast nie jest się ubezpieczonym w żadnym kraju Unii Europejskiej, to instytucje zabezpieczenia społecznego zadecydują, który kraj ma odpowiadać za ubezpieczenie.
Do jakiego ubezpieczenia ma prawo pracownik sezonowy?
Wielu Polaków wyjeżdża do pracy za granicę jedynie na dwa lub trzy miesiące. Taka praca sezonowa jest szczególnie popularna wśród studentów, chcących wykorzystać wakacje na zarobienie dodatkowych pieniędzy. Zgodnie z prawem osobie zatrudnionej do pracy tymczasowej przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenie zdrowotne danego kraju. Dla służby zdrowia nie ma znaczenia, jak długo dana osoba będzie pracowała w tym miejscu. Liczy się sam fakt podjęcia pracy.
Często jednak pracownicy tymczasowi mają dostęp jedynie do podstawowego ubezpieczenia zdrowotnego, więc warto jeszcze w Polsce dokupić ubezpieczenie turystyczne. Zawierając taką umowę polisy trzeba koniecznie zaznaczyć, że wyjeżdża się do pracy (zwłaszcza jeśli będzie to praca fizyczna). Polisa dla osoby jadącej pracować fizycznie będzie bowiem nieco droższa od ubezpieczenia dla osoby, która zamierza za granicą jedynie wypoczywać na plaży. Jeżeli jednak ukryje się fakt, że jedzie się pracować, ubezpieczyciel w ogóle nie pokryje kosztów leczenia będących wynikiem wypadku, do którego doszło w trakcie wykonywania pracy fizycznej.
Ubezpieczyciel często pyta też osoby jadące za granicę pracować fizycznie, jakie dokładnie stanowisko będą zajmowały. Towarzystwa posiadają bowiem listę prac o podwyższonym ryzyku (np. praca na wysokości czy z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu). Jeśli jedzie się wykonywać taką pracę, trzeba być gotowym na dodatkowe podwyższenie składki. Niekiedy też niektóre prace są w ogóle wyłączone z odpowiedzialności ubezpieczyciela. Informację o tym zawsze znajdziemy w ogólnych warunkach konkretnego ubezpieczenia.
Jako że do pracy sezonowej zazwyczaj wyjeżdżają studenci lub osoby, które właśnie skończyły szkołę, nie ma problemów z leczeniem w Polsce. Takie osoby są przez cały czas ubezpieczone w kraju (jako członek rodziny pracującej osoby lub dzięki zgłoszeniu przez uczelnię) i dzięki temu mają prawo do korzystania z usług polskiej publicznej służby zdrowia.
Sprawdź, jakie ubezpieczenie zdrowotne wybrać na studia za granicą
Praca na czarno a ubezpieczenie
Wielu Polaków nadal pracuje za granicą na czarno. W takiej sytuacji publiczna służba zdrowia danego kraju nie zapewni dostępu do leczenia na podstawie pracy. Trzeba zatem wyrobić w Polsce EKUZ, a dodatkowo najlepiej wykupić też ubezpieczenie turystyczne.
Pracując na czarno za granicą, mamy prawo do leczenia w Polsce jedynie wtedy, kiedy jest się zgłoszonym w kraju do ubezpieczenia zdrowotnego (np. jako bezrobotny lub jako członek rodziny osoby pracującej).